Mona Hatoum: Το βίωμα και η εικαστική έκφραση

Μαριεύη Μααστοράκη
Nov 8, 2016
2 min read

Homebound, 2000

Ίσως η σημαντικότερη εικαστικός της δεκαετίας του 1990 αλλά και έπειτα να είναι η Mona Hatoum. Όπως πολλές γυναίκες καλλιτέχνες της εποχής που κατάγονταν από τη Μέση Ανατολή, φέρουν στο έργο τους τις διαφορές των πολιτισμικών συστημάτων που έχουν ζήσει.

Η Hatoum αν και κατάγεται από την Παλαιστίνη, μεγάλωσε στη Βηρυτό. Το 1974, λόγω του εμφυλίου που ξέσπασε στο Λίβανο, μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Εκεί σπούδασε στο Slade School of Arts. Στη συνέχεια, συμμετείχε σε residencies στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Τη δεκαετία του 1980 η Hatoum ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη performance και το video art. Τα θέματα που αναδεικνύονταν από τα έργα της ήταν αυτά που είχε ζήσει, δηλαδή η μετανάστευση, η ποικιλομορφία των πολιτισμών που υπάρχουν στον κόσμο, το σώμα και το φύλο. Πολύ σημαντικό έργο εκείνης της περιόδου είναι το “Measures of Distance”, του 1988. Το “Measures of Distance” είναι βίντεο όπου η μητέρα της Hatoum εικονίζεται στο μπάνιο ενώ κάνει ντους. Αντί για κουρτίνες στο μπάνιο υπάρχει αραβική τυπογραφία. Η τυπογραφία λειτουργεί ως γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ της εικαστικού και της μητέρας της. Εδώ, η παλαιστίνια καλλιτέχνης σχολιάζει την απόσταση που τη χωρίζει από την οικογένειά της και τις αλλαγές που επήλθαν στη ζωή της από μια μετοίκηση που δεν επέλεξε η ίδια.

Από τη δεκαετία του 1990 μέχρι και σήμερα η Mona Hatoum δημιουργεί κυρίως εγκαταστάσεις. Στις εγκαταστάσεις μπορεί να διακρίνει κανείς την ιδιαίτερη ευφυΐα της Hatoum. Η θεματολογία περιβάλλει εν πολλοίς τις ίδιες έννοιες που την προβλημάτιζαν από την αρχή της καριέρας της. Συχνά, όμως παρουσιάζει τα θέματα της από ένα ολιστικό πρίσμα. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που σε πολλές εγκαταστάσεις της χρησιμοποιεί είτε την υδρόγειο σφαίρα είτε τη φόρμα των χωρών όπως φαίνονται από τους δορυφόρους. Τα υλικά που χρησιμοποιεί συνήθως είναι μέταλλα, λάμπες νέον και φώτα, ready-mades, μαλλί και σύρμα.

Το “Light Sentence” (1992) είναι η εγκατάσταση που προσωπικά ξεχωρίζω περισσότερο από όλες. Το “Light Sentence” ενώ είναι δύο απλές κατασκευές που αποτελούνται από συρμάτινα ντουλάπια, ενδιάμεσα από αυτά τοποθετείται μια λάμπα που κινείται αργά. Οι σκιές των κουτιών απλώνονται και μεγεθύνονται στο χώρο και παράλληλα κινούνται. Το αποτέλεσμα είναι ότι δημιουργείται ένα περιβάλλον πολύ ασταθές και ανοίκειο. Με μια δεύτερη σκέψη, γνωρίζοντας τον τίτλο είναι ότι αποδίδεται ένα περιβάλλον, όπως περιγράφεται στο βιβλίο του Φουκώ το Πανόπτικον.

Η Mona Hatoum είναι μια προσωπικότητα με έντονα βιώματα, τα οποία τα αποδίδει εικαστικά με έξυπνους χειρισμούς. Το γοητευτικό στα έργα της είναι ότι δημιουργεί εικόνες απλές που μεταφέρουν μηνύματα, τα οποία έχουν σκοπό να προβληματίσουν το κοινό σχετικά με την παγκόσμια πολιτική τον πόλεμο και τις κοινωνίες.