William Kentridge: Επανάληψη και χρόνος, συνθέτουν την Ιστορία
- Μαριεύη Μααστοράκη
- Jan 18, 2017
- 3 min read

Πρόσφατα, πραγματοποιήθηκε η έκθεση “Thick Time”, η ατομική έκθεση του William Kentridge, στη Whitechapel Gallery στο Λονδίνο. Από το οπτικό υλικό που δημοσιεύθηκε, γίνεται αντιληπτό πως πρόκειται για μια συγκλονιστική έκθεση.
Ο William Kentridge γεννήθηκε στο το 1955, μεγάλωσε με το θεσμό το Apartheid. Οι γονείς του ήταν δικηγόροι και ανήκαν προφανώς στη λευκή φυλή. Ο Kentridge σπούδασε Καλές Τέχνες, και θέατρο. Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί είναι σχέδια,βίντεο-εγκαταστάσεις, ήχο, animation, performance και πολλές φορές όλα αυτά σε συνδυασμό. Τα υλικά που φαίνεται να αγαπά ο Kentridge είναι το κάρβουνο, το pastel και το μολυβί, τα οποία και βλέπουμε συχνά στα έργα του.
Η θεματική του Νότιο-Αφρικανού εικαστικού περιστρέφεται αναφέρεται στον άνθρωπο μέσα στα ιστορικά πλαίσια. Στην αρχή της καλλιτεχνικής του πορείας, ο Kentridge σχολιάζει το Apartheid που σήμερα αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός αλλά για τον ίδιο αποτέλεσε καθημερινότητα για μεγάλο μέρος της ζωής του.
Τί είναι το Apartheid;
Τη δεκαετία του '30 το οικονομικό “Κραχ” της Αμερικάνικης οικονομίας επηρέασε αλυσιδωτά τα οικονομικά σχεδόν όλων των χωρών. Το ίδιο συνέβει και στη Νότιο Αφρική, το μοτίβο είναι παρόμοιο με της Δημοκρατία της Βαϊμάρης στη Γερμανία, υπήρχαν δύο κοινά στοιχεία, μεγάλη φτώχεια και ανομοιογενής πληθυσμός. Αυτός ο συνδυασμός συντέλεσε δραστικά στην έξαρση του ρατσισμού, στην εκλογή ακροδεξιών κομμάτων και στην υιοθέτηση ακραίων πολιτικών στρατηγικών. Apartheid σημαίνει διαχωρισμός. Η έννοια του διαχωρισμού ήταν ξεκάθαρα φυλετική. Οι φυλές αρχικά ήταν τρεις οι λευκοί, οι ανάμεικτοι (mixed), οι μαύροι, αργότερα προστέθηκαν και ασιάτες.
Επίσημα, το Apartheid θεσπίστηκε το 1948 με την εκλογή του Afrikaner National Party. Σταδιακά, απαγορεύθηκε δια νόμου κάθε ανάμειξη των φυλών. Για παράδειγμα υπήρχαν διαφορετικές περιοχές που έμεναν οι λευκοί και αλλού οι μαύροι. Απαγορεύονταν οι μεικτοί γάμοι και στους δημόσιους χώρους υπήρχαν ξεχωριστές είσοδοι για τους λευκούς τους υπόλοιπους. Το γενικότερο πνεύμα που υπήρχε υποστήριζε την ανωτερότητα των λευκών έναντι των άλλων φυλών. Συχνά, γίνονταν διαμαρτυρίες ενάντια στο ρατσισμό και στη ρατσιστική βία, μια δημοφιλής προσωπικότητα, η οποία συνδέθηκε με τους αγώνες κατά των φυλετικών διακρίσεων στο Γιοχάνεσμπουργκ ήταν ο Nelson Madela. Πλέον, το Apartheid αποτελεί μια ακόμα μελανή σελίδα στη παγκόσμια ιστορία, μόλις το 1991 καταργήθηκε αλλά ο απόηχος του εμφανίζεται σποραδικά.

Felix in Exile
Η animated ταινία μικρού μήκους “Felix in Exile” (1994), πέμπτη ταινία του William Kentridge. Ο δημιουργός επιλέγει ένα πολύ ιδιαίτερο μέσο για να μεταδώσει και να αφηγηθεί μια ιστορία για την κοινωνική επίδραση του Apartheid. Η ταινία διάρκειας 8 λεπτών αποτελείται από ζωγραφικά καρέ που το κυρίαρχο υλικό τους είναι το κάρβουνο, και το pastel.
Ένα χαρακτηριστικό της ταινίας είναι οι επαναλήψεις των καρέ. Οι δράσεις στα καρέ δεν ολοκληρώνονται παρόλα αυτά παρεμβαίνουν και άλλα καρέ με παράλληλες δράσεις που όλες ολοκληρώνονται κατά τη διάρκεια της ταινίας. Υπάρχουν πολλά κάδρα που εστιάζουν σε ένα άτομο, αντικείμενο ή γεγονός.
Πρωταγωνιστές του animation είναι δύο άνθρωποι η Naudi, μια μαύρη γυναίκα και ο Felix, ένας λευκός άνδρας που ζει στην εξορία. Η Naudi είναι σε ένα έρημο μέρος και κάνει κάτι σαν τοπογραφική ερεύνα. Ο Felix είναι σε ένα δωμάτιο, το οποίο αρχικά είναι άδειο και σταδιακά γεμίζει με πολλά σκίτσα στους τοίχους που ίσως είναι της Naudi. Οι δύο πρωταγωνιστές συνδέονται με κάποιο τρόπο, αφού όποτε κοιτάζει ο Felix τον εαυτό του στον καθρέφτη, αντικατοπτρίζεται η Naudi. Ενδιάμεσα, εμφανίζονται πλάνα με πληγωμένα, νεκρά σώματα, τα οποία χάνονται στο χώμα.
Η ταινία είναι μια καταγγελία για το ρατσισμό που καλλιεργήθηκε με το Apartheid και τονίζει το παραλογισμό και τη βαρβαρότητα του συστήματος. To 1994 που έγινε η ταινία το συγκεκριμένο σύστημα είχε επέλθει τρία χρόνια νωρίτερα, εκείνη όμως τη χρόνια πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εθνικές εκλογές που είχαν δικαίωμα όλοι οι πολίτες. Με το “Felix in Exile”ο Kentridge διατηρεί ζωντανή την ανάμνηση αυτής της περιόδου, ίσως να είναι επιδίωξη του να αποτρέψει έτσι την επανάληψη τέτοιων γεγονότων.
The refusal of Time
Στην έκθεση “Thick Time” παρουσιάστηκαν έξι έργα που ανήκουν χρονικά στη περίοδο 2003-2026.
Τα έργα που φιλοξενήθηκαν ήταν μεγάλης κλίμακας βίντεο-εγκαταστάσεις, όπως για παράδειγμα “ The refusal of Time” (2012).Αυτό το έργο αποτελείται από τρεις βίντεο-προβολές και μια εγκατάσταση στο κέντρο της αίθουσας,. Η εγκατάσταση είναι αντίγραφο μιας κατασκευής του 19ου αιώνα που προορίζονταν να ελέγχει το χρόνο. Στα βίντεο απαντώνται στοιχεία των φιλμ του κινήματος του γερμανικού εξπρεσσιονισμού και του σουρεαλισμού. Το ζήτημα που πραγματεύονται είναι ο χρόνος και οι αλλοιώσεις που επιφέρει στον υλικό μας κόσμο, κάτι που γίνεται αντιληπτό από τη χρήση ρολογιών. Το ρολόι είναι ένας συμβατικός μηχανισμός μέτρησης του χρόνου αλλά πλέον και οπτικά συνδέεται με αυτή την έννοια. Η εγκατάσταση της κατασκευής που θα έλεγχε το χρόνο, δηλώνει την αγωνία του ανθρώπου απέναντι στη φθορά μέσα από το ιστορικό πρίσμα. Ταυτόχρονα, υπονοείται και η παρεμβατική φύση του ανθρώπου που δεν αναγνωρίζει τα όρια και θέλει να διαμορφώσει τα πάντα με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να τον συμφέρει.
Το έργο “The refusal of Time”για πρώτη φορά εκτέθηκε στη Documenta 13 στο Kassel της Γερμανίας.
Comments